Jeśli znajdziesz niejasne lub niezrozumiałe słowa czy zwroty, sprawdź, czy ich znaczenie zostało objaśnione w naszym Słowniku dostępności. Jeśli uważasz, że czegoś brakuje albo że trzeba inaczej objaśnić istniejący już termin, napisz nam o tym.

Afordancje
Zdolność systemu lub elementu interfejsu do intuicyjnego sugerowania jego użycia, na przykład bez konieczności czytania instrukcji obsługi.
Akapit
Podstawowy sposób dzielenia łamu na rozpoznawalne wzrokiem mniejsze fragmenty w celu zwiększenia czytelności tekstu. Podstawowa jednostka logiczna dłuższego tekstu. Składa się z jednego lub wielu zdań stanowiących pewną całość treściową. Zadaniem akapitu jest wyraźne zaznaczenie nowej myśli w bieżącym wątku wypowiedzi. Źródło defnicji: Wikipedia - Akapit
ATAG
(ang. Authoring Tool Accessibility Guidelines) - Wytyczne dotyczące dostępności narzędzi autorskich.
Audiodeskrypcja
Ustny opis treści wizualnych - filmu, przedstawienia teatralnego, zdjęcia, rzeźby, przekazywany osobom, które nie widzą lub widzą bardzo słabo. Źródło defnicji: Adapter, Fundacja Kataryna, por. Audiodeskrypcja w Wikipedii
CAPTCHA
(ang. Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart) – technika stosowana jako zabezpieczenie stron www przed spamem (niechcianymi wiadomosciami). Celem CAPTCHA jest dopuszczenie do przesyłania w formularzach tylko danych wypełnionych przez człowieka.
CMS
(ang. Content Management System) - System Zarządzania Treścią - oprogramowanie pozwalające na łatwe utworzenie serwisu WWW i jego późniejszą aktualizację oraz rozbudowę przez redakcyjny personel nietechniczny. Kształtowanie treści i sposobu ich prezentacji w serwisie internetowym zarządzanym przez CMS odbywa się za pomocą prostych w obsłudze interfejsów użytkownika, zazwyczaj w postaci stron WWW zawierających rozbudowane formularze i moduły.
CSS
Arkusz stylów CSS to lista dyrektyw (tzw. reguł) ustalających w jaki sposób ma zostać wyświetlana przez przeglądarkę internetową zawartość wybranego elementu (lub elementów) (X)HTML lub XML. Można w ten sposób opisać wszystkie pojęcia odpowiedzialne za prezentację elementów dokumentów internetowych, takie jak rodzina czcionek, kolor tekstu, marginesy, odstęp międzywierszowy lub nawet pozycja danego elementu względem innych elementów bądź okna przeglądarki. Wykorzystanie arkuszy stylów daje znacznie większe możliwości pozycjonowania elementów na stronie, niż oferuje sam (X)HTML.
Czcionki
Rodzaj nośnika pojedynczych znaków pisma drukarskiego, podstawowy materiał zecerski używany w technice druku wypukłego. Współcześnie czcionka drukarska została wyparta przez czcionkę komputerową, która jest obrazem pojedynczego znaku (glifu) zakodowanym w postaci bitmapowej lub wektorowej. W języku potocznym pojęcie czcionka jest używane niekiedy jako metonimia pojęcia font, który w rzeczywistości jest zestawem czcionek.
Dostępność
Dziedzina wiedzy z zakresu interakcji człowieka z komputerem zajmująca się problematyką tworzenia stron i serwisów internetowych dostępnych dla jak najszerszego grona odbiorców, ze szczególnym uwzględnieniem osób narażonych na wykluczenie cyfrowe (niepełnosprawnych, starszych, gorzej wykształconych, pozbawionych dostępu do szerokopasmowego internetu). Dostępność serwisu internetowego oznacza stopień w jakim może być on postrzegany, rozumiany i przeglądany przez wszystkich użytkowników, niezależnie od ich cech lub upośledzeń, a także niezależnie od właściwości używanego przez nich oprogramowania i sprzętu.
Eye tracker
Inaczej okulografia (ang. eye tracking, śledzenie ruchów gałek ocznych). Jest tot technika stosowana od ponad 100 lat w takich dziedzinach, jak psychologia, medycyna, bezpieczeństwo drogowe, ergonomia, interakcja człowiek-komputer czy marketing. Istnieje wiele metod umożliwiających rejestrację aktywności wzrokowej człowieka począwszy od zwykłej bezpośredniej obserwacji poprzez inwazyjne metody mechaniczne, a skończywszy na badaniu różnicy potencjałów elektrycznych pomiędzy dwiema stronami gałki ocznej. Jedną z najpopularniejszych metod jest rejestracja wideo aktywności wzrokowej za pomocą urządzeń zamontowanych na głowie (eyetracking mobilny) i umożliwiające przemieszczanie się badanego lub umieszczonych zdalnie (remote eyetracking) np. na biurku, czasem zintegrowane z monitorem. Prezentowany badanemu materiał jest używany w późniejszej analizie zapisu aktywności wzrokowej i łączony z tymi wynikami jako "tło". Aktualnie, w metodzie tej najczęściej stosuje się kamery podczerwone, ułatwiające identyfikację źrenicy oraz lokalizację odbicia rogówkowego, co pozwala na określenie wektora patrzenia.
Focus
(ang. skupienie) jest to jeden ze stanów widgetu (elementu graficznego interfejsu użytkownika), który to stan może posiadać tylko jeden widget w aktywnym oknie. Wszelkie zdarzenia związane z naciskaniem klawiszy przez użytkownika zostaną skierowane właśnie do tego widgetu, pod warunkiem jednak, że nie zostaną wcześniej przechwycone. Zdarzenia z klawiatury bowiem w pierwszej kolejności odnotowuje system okienkowy (lub menadżer okien), potem dopiero ten przekazuje go aplikacji. Aplikacja następnie może, ale nie musi przekazać takie zdarzenie do widgetu, który jest nim zainteresowany, i nie robi tego w przypadku tych kombinacji klawiszy, które obsługuje sama. Focus jest zazwyczaj odpowiednio odwzorowany w wyglądzie widżetu, np. przycisk dostaje dodatkowe obramowanie, w polu edycyjnym pojawia się migający kursor.
Funkcjonalność
Zbiór atrybutów urządzenia, oprogramowania lub systemu, określających zdolność do dostarczenia funkcji zaspokajających wyznaczone i zakładane potrzeby, podczas używania w określonych warunkach. Norma ISO 9126 definiuje 5 podcharakterystyk funkcjonalności w modelu jakości oprogramowania: odpowiedniość, dokładność, współdziałanie, bezpieczeństwo, zgodność.
GPS
Jeden z systemów nawigacji satelitarnej, stworzony przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych, obejmujący swoim zasięgiem całą kulę ziemską. System składa się z trzech segmentów: segmentu kosmicznego – 31 satelitów orbitujących wokół Ziemi na średniej orbicie okołoziemskiej; segmentu naziemnego – stacji kontrolnych i monitorujących na ziemi oraz segmentu użytkownika – odbiorników sygnału. Zadaniem systemu jest dostarczenie użytkownikowi informacji o jego położeniu oraz ułatwienie nawigacji po terenie.
HTML
Hipertekstowy język znaczników, obecnie szeroko wykorzystywany do tworzenia stron internetowych. HTML pozwala opisać strukturę informacji zawartych wewnątrz strony internetowej, nadając znaczenie poszczególnym fragmentom tekstu – formując hiperłącza, akapity, nagłówki, listy – oraz osadza w tekście dokumentu obiekty plikowe np. multimedia bądź elementy baz danych np. interaktywne formularze danych. HTML umożliwia określenie wyglądu dokumentu w przeglądarce internetowej. Do szczegółowego opisu formatowania akapitów, nagłówków, użytych czcionek i kolorów, zalecane jest wykorzystywanie kaskadowych arkuszy stylów. W składni HTML wykorzystuje się znaczniki umieszczone w nawiasach ostrokątnych, które zazwyczaj używa się w parach do oznaczenia początku i końca. Należy nadmienić, że HTML, będąc językiem znaczników, nie jest zaliczany do języków programowania – w jego składni nie przewidziano wyrażeń obliczeniowych, warunkowych czy iteracyjnych. HTML pozwala jednak na osadzanie ciągów instrukcji języków skryptowych. Ważną cechą HTML-a, która przyczyniła się do popularności systemu WWW oraz Internetu, jest niezależność od systemu operacyjnego i wykorzystywanego sprzętu komputerowego.
JavaScript
Skryptowy język programowania, stworzony przez firmę Netscape, najczęściej stosowany na stronach internetowych. Pod koniec lat 90. XX wieku organizacja ECMA wydała na podstawie JavaScriptu standard języka skryptowego o nazwie ECMAScript. Głównym autorem JavaScriptu jest Brendan Eich. Najczęściej spotykanym zastosowaniem języka JavaScript są strony WWW. Skrypty służą najczęściej do zapewnienia interaktywności poprzez reagowanie na zdarzenia, sprawdzania poprawności formularzy lub budowania elementów nawigacyjnych. Skrypty JavaScriptu uruchamiane przez strony internetowe mają znacznie ograniczony dostęp do komputera użytkownika. Po stronie serwera może także działać JavaScript w postaci node.js lub Ringo.
Link
(ang. hyperlink, link - łącze, odnośnik, odsyłacz w dokumencie elektronicznym (tekstowym, graficznym, wideo, animacji, PDF, HTML) będące odwołaniem do innego dokumentu lub innego miejsca w danym dokumencie. Odwołanie takie związane jest z fragmentem tekstu lub obrazem – uaktywnienie hiperłącza (kliknięcie lub nadejście odpowiedniego momentu) powoduje otwarcie dokumentu docelowego. Odnośniki są powszechnie używane na stronach internetowych.
NVDA
(ang. NonVisual Desktop Access) jest wolnym oprogramowaniem typu screen reader dla Microsoft Windows. Projekt zapoczątkował Michael Curran w 2006 roku pisząc go w języku Python. NVDA pozwala osobom niewidomym korzystać z systemu operacyjnego MS Windows, a także dużej liczby rozmaitych aplikacji działających pod kontrolą tego systemu. W wersji 2012.2 została wprowadzona do programu funkcjonalność, pozwalająca tworzyć rozszerzenia jego możliwości w postaci dodatków.
Parsowanie
Analizowanie składni kodu źródłowego i jego reguł gramatycznych. Parser jest najczęściej używany jako część kompilatora albo interpretera. Analizuje kod źródłowy programu napisanego w języku programowania, żeby móc przedstawić go w swojej wewnętrznej formie. Języki programowania zazwyczaj są tak projektowane gramatyką bezkontekstową, gdyż mogą być wtedy stosowane szybkie i efektywne parsery.
Percepcja
Organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Percepcja to postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń.
PDF
(ang. Portable Document Format - przenośny format dokumentu): format plików służący do prezentacji, przenoszenia i drukowania treści tekstowo-graficznych, stworzony i promowany przez firmę Adobe Systems. Język opisu pliku PDF jest okrojoną wersją języka programowania PostScript wzbogaconą o elementy hipertekstowe.
Pętla indukcyjna
Pętla indukcyjna to potoczna nazwa systemu wspomagania słuchu z pętlą indukcyjną (induktofoniczną). Umożliwia ona osobie niedosłyszącej odbiór nieskazitelnie czystego i wyraźnego dźwięku poprzez cewkę telefoniczną (T), w którą wyposażony jest niemal każdy aparat słuchowy. Najczęściej pętle indukcyjne stosuje się w miejscach, gdzie panuje duży hałas, o dużym pogłosie lub po prostu tam, gdzie potrzebna jest dobra zrozumiałość mowy.
PJM - Polski Język Migowy
Język migowy, którym posługują się głusi w Polsce. PJM jest w Polsce pierwszym językiem dzieci, których obydwoje rodzice są głusi. Jest powiązany z francuskim językiem migowym. Wykorzystuje jednoręczny alfabet manualny starofrancuskiego języka migowego. PJM jest językiem o własnej, odmiennej od polskiej, strukturze gramatycznej. W PJM nie ma dźwiękowych odpowiedników fonemów; są natomiast ich realizacje wizualne. Możemy więc mówić o fonemach PJM jako abstrakcyjnych reprezentacjach wiązek cech dystynktywnych. Według niektórych autorów nie należy jednak mówić o istnieniu fonemów w PJM, a jedynie o istnieniu izolowanych cech dystynktywnych (diakrytów), które bezpośrednio uczestniczą w formowaniu morfemów. Byłaby to zatem swoista fonologia diakrytów, a nie fonologia fonemów.
Rzetelność
Pozytywna cecha charakteru świadcząca o precyzyjności, dokładności i poprawności wykonywanych zadań, będąca ich złożeniem.
Sekcja 508
Jest to fragment nowelizujący federalny akt Kongresu Stanów Zjednoczonych „The Rehabilitation Act (29 U.S.C. 794d)”, regulującej i gwarantującej prawa osób niepełnosprawnych. Jego polskim odpowiednikiem jest Karta Praw Osób Niepełnosprawnych. Sekcja 508 została dodana w związku z rozwojem nowych technologii. Sekcja 508 wprowadziła w Stanach Zjednoczonych wymóg wobec agencji i instytucji rządowych, by elektronika i produkty związane z technologią informacyjną kupowane i zamawiane przez agencje federalne były dostępne dla osób niepełnosprawnych. Wymóg nie dotyczy Kongresu, agencji i instytucji korzystających z funduszy federalnych oraz sektora prywatnego. (Żródło: Polska Akademia Dostępności).
Screen Reader
Czytnik ekranowy to program komputerowy, który rozpoznaje i interpretuje informacje wyświetlane na monitorze komputera, a następnie przedstawia je użytkownikowi w postaci głosowej lub zostaje wysłany do brajlowskiego urządzenia wyjściowego. Czytniki ekranowe są formą technologii asystujących, wykorzystywaną m.in. przez osoby niewidome i niedowidzące, lub prowadzące samochody czy obsługujące szereg komputerów jednocześnie. Wiele systemów operacyjnych zawiera wbudowane screen readery takie jak Narrator (MS Windows), VoiceOver (Apple Inc Mac OS X) i inne. Najczęściej używanymi czytnikami ekranu są ciągle produkty komercyjne jak np. Jaws, czy Window-eyes, ale szybki rozwój programów open source, takich jak NVDA dla Windows i GNOME Linux powodują, że zdobywają one coraz większą popularność oferując możliwości analogiczne do oprogramowania komercyjnego.
SEO
(ang. search engine optimization, SEO; zwana także pozycjonowaniem) Optymalizacja dla wyszukiwarek internetowych – procesy zmierzające do osiągnięcia przez dany serwis internetowy jak najwyższej pozycji w wynikach organicznych wyszukiwarek internetowych dla wybranych słów i fraz kluczowych. Proces pozycjonowania jest elementem szeroko pojętego marketingu internetowego. Pozycjonowanie opiera się na ciągłym poznawaniu mechanizmów rządzących wyszukiwarkami i dostosowywaniu kodów serwisów internetowych do aktualnych algorytmów wyszukiwarek w celu poprawienia pozycji danego serwisu na liście wynikowej. W polskiej nomenklaturze branżowej dominuje rozróżnienie między pozycjonowaniem (ang. off-page) a optymalizacją stron (ang. on-page), choć często wyrażenia te mogą być używane zamiennie. Pierwszy z terminów odnosi się do działań prowadzonych poza docelową witryną (np. Link building), zaś optymalizacja w takim kontekście oznacza działania prowadzone bezpośrednio na stronie internetowej (wpływające na jej budowę, treść i strukturę).
Tabele
Sposób zapisu i przedstawiania informacji, w którym dane umieszcza się w odpowiednio rozmieszczonych polach. Pola te utworzone są poprzez poziome i pionowe linie (na wydrukach lub monitorach oba te typy linii, albo tylko jeden z nich, nie muszą być widoczne lub mogą być zróżnicowane). Miejsce pomiędzy dwiema sąsiednimi pionowymi liniami nazywa się kolumną, a miejsce pomiędzy dwiema sąsiednimi poziomymi liniami nazywa się wierszem. Pierwszy wiersz tabeli i/lub pierwsza kolumna, w zależności od tego jaką pełni funkcję, nazywana jest nagłówkiem. Tabele umożliwiają na zapoznanie się w krótszym czasie z niektórymi rodzajami informacji oraz ułatwiają ich porównywanie. Specjalnym typem tabeli są tabele przestawne.
UAAG
(ang. User Agent Accessibility Guidelines) - Wytyczne dotyczące dostępności przeglądarek i innych urządzeń służących do odczytywania treści cyfrowych (tzw. klientów użytkownika).
URL
(ang. Uniform Resource Locator) – ujednolicony format adresowania zasobów (informacji, danych, usług) stosowany w Internecie i w sieciach lokalnych. URL najczęściej kojarzony jest z adresami stron WWW, ale ten format adresowania służy do identyfikowania wszelkich zasobów dostępnych w Internecie, nie tylko stron internetowych.
Użyteczność (usability)
własność produktów decydująca o ich jakości użytkowej. Pojęcie to odnoszone jest najczęściej do interaktywnych urządzeń, aplikacji oraz stron internetowych (jako web usability). Norma ISO 9241 z 1998 definiuje użyteczność jako miarę wydajności, efektywności i satysfakcji użytkownika z jaką dany produkt może być używany dla osiągnięcia danych celów przez danych użytkowników w danym kontekście. Tłumaczenia niektórych pozycji anglojęzycznych używają w znaczeniu usability słowa "funkcjonalność". Termin "użyteczność" wynika z chęci upodobnienia terminów polskich do angielskich, choć jest też tłumaczeniem innego angielskiego słowa utility. "Funkcjonalność" bywa jednak rozumiana jako określenie ilości funkcji, opcji czy możliwości danego programu/strony WWW, a "użyteczność" jako łatwość korzystania z tychże funkcji. Pojawiały się też propozycje tłumaczenia określenia usability jako używalność[5], co pozwoliłoby zarówno na zgodność z angielskim nazewnictwem, jak i zachowanie terminu zgodnego polskim rozumieniem tego słowa.
WAI
Akronim utworzony od nazwy Web Accessibility Initiative – inicjatywa zob. → W3C mająca na celu zwiększenie szeroko rozumianej dostępności stron WWW. Oprócz dostępności dla osób niepełnosprawnych, WAI walczy o równouprawnienie wszelkich sposobów korzystania z Internetu. Działalność WAI obejmuje: tworzenie wytycznych odnośnie dostępności do Sieci, zapewnianie, że technologie sieciowe wspierają dostępność, tworzenie narzędzi do ewaluacji oraz ułatwiania dostępności, działania edukacyjne, koordynowanie prac badawczych i rozwoju.
Walidator
Program sprawdzający poprawność dokumentu o określonej składni, np. walidator kodu HTML, walidator kodu CSS. Pomyślne przejście walidacji oznacza zwykle, że kod został napisany zgodnie z gramatyką (składnią) danego języka. Walidatory dostępności, jak np. WAVE, potrafią jedynie wskazać błędy i zasygnalizować możliwość wystapienia problemów z dostępnością.
WCAG
Akronim utworzony od tytułu Web Content Accessibility Guidelines – zbioru dokumentów opublikowanego przez → zob. WAI, zawierający zalecenia dotyczące tworzenia dostępnych serwisów internetowych. Od 15 października 2012 roku wytyczne WCAG w wersji 2.0 zyskały status międzynarodowej normy ISO/IEC 40500:2012.
Window Eyes
Program umożliwiający osobom niewidomym korzystanie z komputera (tzw. czytnik ekranowy, ang. screen reader). Produkowany jest przez firmę GW Micro Inc. z Fort Wayne.
W3C
Skrót nazwy organizacji World Wide Web Consortium, która zajmuje się ustanawianiem standardów pisania i przesyłu stron WWW. W3C została założona 1 października 1994 roku przez Tima Berners-Lee, twórcę WWW oraz autora pierwszej przeglądarki internetowej i serwera WWW. Obecnie zrzesza ponad 400 organizacji, firm, agencji rządowych i uczelni z całego świata. Publikowane przez W3C rekomendacje są zaleceniami - nie mają mocy prawnej, nakazującej ich użycie.
Wykluczenie cyfrowe lub przepaść cyfrowa
Termin stosowany do określenia różnicy między tymi osobami i grupami społecznymi, które mają dostęp do technologii informacyjnych, a tymi, które takiego dostępu nie mają. Termin wykluczenia cyfrowego nie sprowadza się tylko do samej fizycznej możliwości dostępu do Internetu, obejmuje również takie czynniki jak: brak umiejętności posługiwania się Internetem (zwłaszcza wśród osób starszych), niska jakość połączenia (szczególnie w małych miastach i na wsi), znajomość języków (brak znajomości języka, w którym potrzebne informacje występują).
Zrozumiałość
Miara prawidłowo zrozumiałej części do całości mówionego komunikatu. Zadowalająca zrozumiałość wymaga dostatecznej słyszalności i dostatecznej przejrzystości.
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Spółdzielnia FADO Fundacja PCJ Otwarte Źródła

Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji